Liefde en overgave
€ 9,95
Het hart van christelijke spiritualiteit
Auteur: David G. Benner
Uitgave: Coconut
Pagina’s: 96
ISBN: 9789072698162
Liefde en overgave
Het hart van christelijke spiritualiteit
Als dingen anders gaan dan wij willen, raken we snel in paniek. We doen er alles aan om de regie weer terug te krijgen. Hierdoor kunnen we krampachtig gaan leven. We hebben behoefte aan een gevoel van autonomie en controle over wat er in ons leven gebeurt.
Hoe kunnen we leren ontspannen in het leven te staan en ons in alle dingen over te geven aan de God die ons draagt? David Benner legt uit dat het antwoord alles te maken heeft met hoe we God zien. Alleen overgave aan iets of iemand die groter is dan wijzelf, kan ons bevrijden uit de gevangenis van paniek en eenzaamheid. Overgave aan de God die verliefd op ons is, brengt ons tot rust. Alleen God is veilig om je helemaal aan over te geven – alleen zijn liefde is volkomen betrouwbaar.
Benner illustreert zijn grondige studie van de Bijbel en reflectie op de christelijke traditie met praktische voorbeelden. Hij laat zien dat liefde en overgave een cruciale rol spelen op onze spirituele reis.
‘Dit is een van de mooiste, sterkste en meeste verhelderende boeken die ik ooit heb gelezen. David Benner deelt zijn levenservaring op zo’n manier dat de lezer gaat verlangen naar echte transformatie.’
M. Basil Pennington
David G. Benner is emeritus professor psychologie en spiritualiteit aan het Psychological Studies Institute in Atlanta (VS). Hij heeft veel boeken geschreven, waaronder Sacred Companions en de twee andere titels in dit drieluik Ontdek je echte ik en Verlangen naar Gods wil.
LIEFDE EN OVERGAVE
Het hart van christelijke spiritualiteit
David G. Benner
Inhoud
Voorwoord
Overgave, liefde en spiritualiteit
1. Alles begint met liefde
2. Liefde en angst
3. Overgave en gehoorzaamheid
4. Getransformeerd door liefde
5. Liefde worden
Epiloog
Verwijzingen
Voorwoord
Overgave, liefde en spiritualiteit
Een paar jaar geleden kreeg ik een e-mail van een vrouw waarin ze vertelde hoezeer ze had genoten van mijn vorige boeken, maar dat ze woedend was over iets wat ze in een recent boek van mij had ontdekt. ‘Ik kan niet geloven dat je aanmoedigt tot overgave,’ zei ze. ‘Juist een psycholoog zou moeten weten hoe gevaarlijk het is om je aan een ander te onderwerpen.’ Ze beschuldigde me verder dat ik als spiritueel begeleider onverantwoordelijk was en dat ik een ’typische man’ was in mijn ‘onkritische acceptatie van hoe macht in relaties wordt misbruikt.’ Het was overduidelijk dat ik een gevoelige snaar had geraakt!
Op de volgende bladzijden staat meer over deze vrouw. Het verhaal illustreert op dramatische wijze de transformerende mogelijkheden van overgave aan Gods liefde. Maar het laat ook zien hoe angstwekkend alleen al het idee van overgave voor sommige mensen is.
Het concept overgave roept de laatste jaren steeds meer weerstand op. Sommige mensen zien het als equivalent van onderdrukking, anderen associëren het met co-dependentie of afstand doen van persoonlijke regie. Het gevolg is dat overgave aan wat of wie dan ook verdacht is geworden.
Ondanks de impopulariteit ervan, speelt het begrip overgave een cruciale rol in de visie op de spirituele reis, zoals die binnen de meeste religies en geestelijke tradities wordt gezien. Het is geen teken van zwakte, want alleen overgave aan iets of iemand die groter is dan wijzelf, kan ons bevrijden uit de gevangenis van ons egocentrisme. Alleen overgave is krachtig genoeg om ons te bevrijden uit ons isolement en onze vervreemding.
Christenen leggen vaker nadruk op gehoorzaamheid dan op overgave. Hoewel deze twee concepten nauw met elkaar samenhangen, verschillen ze op belangrijke punten van elkaar. Overgave is fundamenteel voor christelijke spiritualiteit en is de bodem van waaruit gehoorzaamheid hoort te groeien. Christus wil niet slechts onze medewerking. Hij wil ons hart. Hij wil onze liefde en hij biedt ons zijn liefde aan. Hij nodigt ons uit ons over te geven aan zijn liefde.
Overgave aan liefde is de kern van de geestelijke reis zoals het christendom deze ziet. Christus volgen is ja-zeggen tegen Gods bevestigende ja! tot ons. Als het ook maar iets minder is dan een antwoord op zijn liefde, is ‘Christus volgen’ niet waarachtig christelijk.
Het christendom is de religie van de geweldige liefde. De christelijke God komt naar ons toe als liefde, in liefde, tot liefde. De christelijke God verovert ons met liefde en werkt onze transformatie uit door liefde.
Ondanks de bagatelliserende invloed van de romantische en sentimentele kijk op liefde in de westerse cultuur, is liefde de sterkste kracht in het universum. De zwaartekracht mag planeten in hun baan houden en kernenergie mag een atoom bijeenhouden, maar alleen liefde bezit het vermogen mensen te transformeren. Alleen liefde kan een verhard hart zacht maken. Alleen liefde kan vertrapt vertrouwen vernieuwen. Alleen liefde kan inspireren tot daden van oprechte zelfopoffering. Alleen liefde kan ons bevrijden van de tiranniserende gevolgen van angst.
Niets is belangrijker in het leven dan leren lief te hebben en geliefd te zijn. Jezus stelde liefde tot het hoogste doel van spirituele transformatie. Psychoanalytici beschouwen het als de hoeksteen van psychische groei. Liefde geven en ontvangen is het hart van ons mens-zijn. Het is de reden van ons bestaan.
Dit boek gaat over liefde – niet de softe, sentimentele soort, maar krachtige, transformerende liefde. Het gaat over de paradox dat we vaak bang zijn voor liefde, en de unieke manier waarop liefde ons bevrijdt van onze diepste angsten. Het gaat over de consequenties als we de spirituele reis bouwen rond niets anders dan overgave aan liefde. En het gaat over beseffen dat wij diep geliefd zijn door God als eerste stap naar echt goede minnaars worden van anderen en God . Maar omdat dit een boek is over liefde, gaat het ook over overgave en spiritualiteit. Liefde nodigt uit tot overgave, en overgave vormt de kern van spiritualiteit. De verweving van liefde, overgave en spiritualiteit vloeit voort uit het wezen van liefde én van de mens.
Overgave hoort net zozeer bij oprechte liefde als bij authentieke spiritualiteit. Liefde nodigt uit onszelf prijs te geven. Liefde nodigt uit tot intimiteit. Liefde spreekt tot de diepten van onze ziel, waar we hunkeren naar bevrijding uit ons isolement en verlangen naar het gevoel van erbij horen, het gevoel dat ons ervan overtuigt dat we eindelijk thuis zijn. Liefde spreekt de taal van de ziel waarbij het onze honger naar relatie en verbintenis doet ontwaken.
De diepste schreeuw van de ziel is het geestelijk verlangen naar verbinding en erbij horen. Niemand is gemaakt om alleen te zijn. ‘Niets in de schepping is ooit volledig thuis in zichzelf,’ zegt John O’Donohue. ‘Ten diepste is niets compleet en één in zichzelf.’1
We zoeken een brug vanuit ons isolement door middel van mensen, bezittingen en prestaties. Maar niet één ervan kan ooit de onrust in het menselijk hart bevredigen. De mens is ontworpen voor een intieme relatie met het goddelijke. Daarom is de hunkering naar verbinding geestelijk. Onze behoefte aan liefde, verbinding en overgave vormt de geestelijke kern van ons persoon-zijn.
Voor de meeste mensen roept niets zo’n angstaanjagend gevoel op als het ervaren van absolute onthechting van mensen. Zo verkwikt ook niets de menselijke geest meer dan het ervaren van een liefdevolle band, die ons ervan verzekert dat we niet alleen zijn en dat we voor iemand belangrijk zijn.
Liefde is de lijm van verbinding. Liefde is de diepste bron van menselijke vitaliteit. Liefde is de enige hoop om ons isolement te overwinnen. Liefde nodigt uit tot overgave en biedt ons de intimiteit en diepe verbinding waar we naar hunkeren.
Als psycholoog en spiritueel begeleider heb ik het voorrecht mensen te mogen vergezellen bij het leren geven en ontvangen van liefde. Samen met anderen op weg gaan naar psycho-spirituele heelheid is voor mij een mooie gelegenheid om over liefde te leren. Veel van wat ik in het vervolg vertel komt voort uit deze ervaringen. Maar mijn persoonlijke reis als mens en als christen is voor dit leerproces nog belangrijker. Hier ontdek ik hoe gemakkelijk ik kan weten dat ik diep en onvoorwaardelijk geliefd ben en er toch voortdurend naar streef liefde te verdienen. Hier leer ik hoe ik me verzet tegen die liefde die mij belooft te bevrijden van mijn inspanningen en angsten. Hier leer ik hoe vreselijk moeilijk het is om echte vooruitgang te boeken in de school van liefde. Hier leer ik hoe overgave aan Volmaakte Liefde de belofte inhoudt van heelheid en heiligheid.
Ik richt mij in de volgende hoofdstukken voornamelijk op degenen die de christelijke geestelijke reis maken. Mijn eigen reis krijgt vorm als volgeling van Christus, en mijn inzicht in liefde is geworteld in mijn ervaring dat ik geliefd ben door de christelijke God. Maar hoewel liefde een bepalende plaats in het christendom inneemt, is het vermogen om liefde te ervaren uiteraard niet alleen eigen aan christenen. Het vermogen om anderen te kunnen liefhebben is voor iedereen het toppunt van vervulling en heelheid. Het geschenk van liefde ontvangen, herinnert ons allemaal aan wat ten volle mens-zijn is. Daarom zou wat volgt niet slechts belangrijk moeten zijn voor christenen, maar ook voor mensen die andere spirituele paden bewandelen, alsook voor degenen die niet bewust met een geestelijke reis (van welke soort dan ook) bezig zijn.
Overgave, liefde en spiritualiteit (de grote thema’s van dit boek) zijn volgens mij de grote thema’s van het leven. Ondanks de boodschap van de westerse cultuur, ligt persoonlijke vervulling in verbintenis, niet in autonomie. Spiritualiteit is de ontdekking van de fundamentele verbinding die bestaat tussen ons en God – een verbinding die ons op de juiste wijze verbindt met anderen, de wereld en ons diepste ik. Liefde is de verwelkoming die ons zegt dat we hier echt thuishoren, de zekerheid dat we eindelijk onze plek hebben gevonden.
Allerheiligen
Tao Fong Shan Christian Centre
Hong Kong
1Alles begint met liefde
Neem even tijd voor een eenvoudige oefening. Het resultaat zal je veel vertellen over waar je bent op jouw geestelijke reis.
Stel je voor dat God aan jou denkt. Wat denk je dat God voelt als hij aan jou denkt?
Wanneer ik dit aan mensen vraag, antwoordt een verrassend aantal dat als eerste bij ze opkomt dat God teleurstelling voelt. Anderen gaan ervan uit dat God boosheid voelt. In beide gevallen zijn deze mensen ervan overtuigd dat hun zonde het allereerste is wat Gods aandacht trekt. Ik denk dat ze het mis hebben – en dat de gevolgen van een dergelijk Godsbeeld verstrekkend zijn.
Onlangs had ik een gesprek met de familie van een 14-jarige jongen, die door zijn moeder naar mij was verwezen nadat ze hem in haar kleren had betrapt. Zijn ouders waren geschokt en verafschuwden dit gedrag, en hadden tegen hem gezegd dat God er net zo van walgde. Toen ze ontdekten dat hij zich al een tijd als vrouw verkleedde (soms samen met een andere jongen van zijn leeftijd) vertelden ze hem dat tenzij hij hier onmiddellijk en voorgoed mee stopte, hij niet langer welkom was binnen de familie. Ook verzekerden ze hem ervan dat God hem voor eeuwig naar de hel zou sturen.
Het was geen verrassing te ontdekken dat het Godsbeeld van deze jongen behoorlijk overeenkwam met dat van zijn ouders. Hij vertelde me dat hij wist hoe afstotelijk hij voor God was. Hij zei dat hij gestopt was met vergeving vragen, omdat hij wat hij dacht en deed niet kon beheersen. Bij God komen was gewoonweg te pijnlijk. Hij was ervan overtuigd dat hij wist wat God voor hem voelde, en dat was niet bepaald warm.
Dit zette me aan het denken over mijn eigen familie. Mijn ouders toonden hun liefde met gereserveerdheid, een afspiegeling van hun Britse achtergrond en de Canadese cultuur in de jaren vijftig en zestig. Toch was het duidelijk dat ze veel van mijn broer en mij hielden. Het was ook duidelijk dat niets wat één van ons beiden ooit zou doen, iets aan dat feit zou veranderen. Ik weet dat ik mijn ouders af en toe teleurstelde. Alle kinderen doen dat. Maar daar maakten ze zich niet druk om. Nee, ik weet zeker dat wanneer ze aan mij dachten, ze een diepe en onvoorwaardelijke liefde voelden. Dit maakte het gemakkelijk voor me om hen te geloven wanneer ze zeiden dat hetzelfde gold voor God.
Wát je op grond van je ervaringen ook bent gaan geloven over God, de waarheid is dat wanneer God aan jou denkt, liefde in zijn hart opwelt en een glimlach op zijn gezicht verschijnt. God barst van liefde voor mensen. Hij is verre van emotioneel gedistantieerd van zijn schepping. Gods liefde voor ons is sterk, volhardend en positief. De christelijke God laat zich kennen als Liefde, en die liefde doortrekt elk aspect van zijn relatie met ons.
Maar . . .
Dit gezegd hebbend, denk ik bij sommige lezers een stevig ‘maar’ te horen, zoals ik dit vaker ben tegengekomen wanneer ik over dit onderwerp spreek. Dit neemt vaak de vorm aan van: ‘Maar je vergeet de zonde. Zonde verandert alles, in het bijzonder hoe God over ons denkt.’
Ik ben het hier niet mee eens. Ik vergeet de zonde niet, noch minimaliseer ik de betekenis ervan. Ik zal straks meer vertellen over zonde, en ik denk dat ik het beslist serieus neem. Maar ik denk niet dat zonde alles verandert, vooral niet wat God voor mensen voelt. God is niet grillig. Zoals liefhebbende ouders teleurgesteld naar hun kind kunnen kijken zonder dat dit hun liefde vermindert, zo houdt de God naar wiens beeld deze ouders zijn gemaakt van ons met een liefde die niet afhankelijk is van ons gedrag. Als mensen hiertoe in staat zijn, hoe kunnen we dan twijfelen aan Gods vermogen om hetzelfde te doen?
Gods liefde wordt nooit stopgezet door boosheid. De aanwezigheid van boosheid betekent niet de afwezigheid van liefde – vooral niet bij God. Liefde is Gods karakter, niet simpelweg een emotie. Wat zouden we een kleine God hebben als zijn karakter afhankelijk zou zijn van ons gedrag. De christelijke God is niet zo. De christelijke God is liefdevol, genadig en geduldig (zie Exodus 34:6 met een echo in Joël 2:13 en veel andere bijbelteksten). Hij lijkt totaal niet op de god die wij zouden creëren als we hem zelf zouden bedenken.
Zoals ik zei heeft het antwoord op de vraag hoe God ons ziet, belangrijke gevolgen voor onze geestelijke reis. Bedenk even hoe het is om Christus te volgen als je ervan uitgaat dat God met afschuw, teleurstelling, frustratie of boosheid naar je kijkt. Elke geestelijke respons op zo’n God zal zich uiten in een poging om zijn goedkeuring te verdienen. In plaats van je te durven ontspannen in zijn aanwezigheid, zal je je uitsloven om zo goed mogelijk te presteren. De motivatie voor gehoorzaamheid zal angst zijn in plaats van liefde. Ook zal er weinig oprechte overgave zijn. Overgave betekent ontspanning, en je moet je veilig voelen voordat je je kunt ontspannen. Hoe kan iemand zich veilig genoeg voelen en ontspannen bij een God die bezig is met hun gebreken en mislukkingen?
Ik ken veel van zulke christenen. Voor de ouders die ik beschreef aan het begin van dit hoofdstuk was christelijk leven voldoen aan goddelijke eisen door zonde te vermijden. Dit laat weinig ruimte voor genade, voor het kennen en genieten van God, of het rusten in zijn liefde. De vader van de jongen verzekerde mij dat ik als christen toch moest begrijpen dat God en liefde gewoon niet kunnen samengaan. Het was niet aan mij om een theologische discussie aan te gaan. Maar ik wist dat hoewel hij de heiligheid van God wilde erkennen, het hem totaal niet lukte om Christus’ vleeswording te begrijpen. De christelijke God keert zich niet in afschuw van zondaars af, maar komt ons tegemoet en brengt ons in zijn verlossende aanwezigheid.
Het is wellicht niet zo verrassend dat christenen die ervan uitgaan dat God zich richt op zonde, zelf ook de neiging tot deze focus hebben. Sterker nog, ze lijken vaak te denken dat ze God eren door de zonde zo serieus te nemen. Soms beoordelen ze andere christenen aan hoe serieus zij de zonde nemen. Vaak voelen ze zich ongemakkelijk als de nadruk ligt op Gods liefde. Ze hebben dan de sterke behoefte om dit te in balans te brengen met Gods haat jegens zonde. Helaas, hoewel ze intellectueel Gods liefde erkennen, ervaren ze er vaak maar weinig van.
Wat begint er een andere relatie te ontwikkelen als je je realiseert dat God tot over z’n oren verliefd op je is. God is gewoonweg in de wolken met jou. Hij kan niets anders dan van je houden. En hij houdt diep, roekeloos en buitensporig van jou – gewoon zoals je bent. God weet dat je zondigt, maar je zonden verrassen hem niet. Ze verminderen zijn liefde voor jou op geen enkele manier.
Misschien wil je graag geloven dat dit waar is, maar ben je nog niet overtuigd. Gelukkig hoeven we niet onzeker te zijn over Gods houding naar ons. Want die is overduidelijk geworden in het leven en onderwijs van Jezus.
De kwistige vader
Jezus’ gelijkenis van de verloren zoon is een prachtige illustratie van Gods liefde. Maar in onze vertaling heeft dit verhaal een verkeerde titel. Het verhaal gaat over het karakter van de vader, niet over de missers van de zoon. De focus is op de verkwistende vader – een man die buitensporig overdadig is met zijn liefde. Dit klassieke verhaal (Lucas 15:11-32) blijft mijn favoriete bijbelverhaal.
Er was eens een rijke man met twee zoons. Op een dag werd de jongste zoon ongeduldig – hij kon niet wachten tot zijn vader stierf en vroeg om zijn deel van de erfenis. Bedroefd stemde de vader in en gaf de helft van alles wat hij had aan zijn zoon, die het aannam en meteen vertrok naar een ver land. Daar smeet hij het geld erdoor, en toen hij blut was nam hij een baan als varkensvoeder.
Op een dag toen hij bij de varkens zat, dacht hij aan thuis. Plotseling overviel hem de gedachte dat zijn vaders bedienden een veel beter leven leidden dan hij. Dus keerde hij terug naar zijn vader, bereid om zijn vergeving te vragen en aan te bieden om als bediende aan het werk te gaan. Zijn vader, die hem zag komen, was vervuld met vreugde. Hij rende zijn zoon tegemoet, gaf hem zijn eigen ring en mantel, en beval dat het vetste kalf geslacht werd voor een welkom-thuis feest.
Toen zijn oudste broer dit hoorde, werd deze woedend. In alle jaren dat zijn onverantwoordelijke broer weg was, had hij trouw al zijn verantwoordelijkheden vervuld en hij had nooit meer gevraagd dan hem toekwam. Maar zo’n feest als dit was voor hem nog nooit gegeven. Vol gerechtvaardigde boosheid weigerde hij om aan het feest mee te doen. Nu was het de beurt van de vader om naar hém toe te gaan. ‘Mijn trouwe zoon,’ zei hij vol liefde, ‘jij bent altijd bij mij geweest, en alles wat ik heb is van jou. Maar we moeten de terugkeer van je broer vieren, want hij was dood en is weer levend geworden, hij was verdwaald maar is nu gevonden. Dit schreeuwt om een feest!’
Elke keer als ik dit verhaal lees, verwarmt het mijn hart en geeft het me rust. Het herinnert me eraan dat God, in plaats van zich te focussen op mijn zonde, me ziet door ogen van liefde. Al mijn angsten over hoe God op mij zal reageren in mijn zonde, spoelen weg zodra ik de Vader naar me toe zie rennen. Waarom ben ik zo lang weggebleven? Hoe heb ik ooit kunnen denken dat hij me als een slaaf terug zou willen nemen? Ik hoef duidelijk nooit bang te zijn om naar hem terug te gaan (wat ik ook gedaan of niet gedaan heb) want Gods liefde heeft niets te maken met mijn gedrag.
Maar hoewel ik mij kan identificeren met de jongste zoon, voel ik me nog sterker verbonden met zijn oudere broer. Ik herken mezelf in zijn plichtsgetrouwe gehoorzaamheid. Ik herken mezelf ook in zijn zelfgerechtvaardigde verwijt over de vrijgevigheid van de Vader. Hij verlangt ernaar te ontspannen in de liefde van de Vader.
Het verhaal eindigt op een pijnlijk moment. We weten niet of de oudste zoon erin slaagt zijn streven om liefde te verdienen los te laten, en op zijn vaders uitnodiging in te gaan om zijn plaats op het feest in te nemen.
Een deel van mij (en ik vermoed van ons allemaal) probeert de liefde van de Vader te verdienen. In het verhaal vallen beide zoons in deze val, en beiden moeten ze dezelfde les leren. De liefde van de Vader is een afspiegeling van zijn karakter, niet van het gedrag van de kinderen. Het gaat niet om mijn gedrag (of het nu verantwoordelijk of onverantwoordelijk is). Verantwoordelijk gedrag doet de liefde van de Vader niet toenemen, onverantwoordelijk gedrag doet het niet afnemen. We hebben het zo nodig om dit te geloven. De manier waarop we Christus volgen zal er dan heel anders uit zien.
De schepping als liefdesverhaal
De centrale plaats van liefde in het christendom begint niet bij Jezus en zijn onderwijs. Liefde heeft zijn oorsprong in het karakter van de drie-enige God, waar volmaakte liefde binnen een heilige gemeenschap van drie personen wordt gedeeld. Liefde strekt zich, volgens haar wezen, altijd uit naar buiten. Liever dan alleen maar tevreden te zijn met de cirkel van liefde binnen de Godheid, strekt God zich uit om te scheppen, zodat anderen binnen kunnen treden in deze sfeer van intimiteit, en verwarmd worden door goddelijke liefde.
We begrijpen het scheppingsverhaal echt verkeerd als we het lezen als wetenschappelijk verslag. We moeten het lezen als een liefdesgedicht. Let eens op de beelden van het scheppingsverslag en kijk of het geen opvallende boventoon van liefde draagt. Het begint met het zweven van de Geest over de ongevormde elementen van de schepping (Genesis 1:2). Het beeld is dat van een vogel die het nieuwe leven dat zich onder haar vormt beschermt en koestert.
In de lente observeerde ik ’s ochtends